Jaloezie is een bijzonder fenomeen, dat soms zelfs omschreven wordt als emotie. Door de jaren heen is er veel onderzoek gedaan naar de verschillende soorten jaloezie. Psychologen en onderzoekers maken daar namelijk onderscheid in. Volgens hen is er niet één soort jaloezie, maar kan jaloers gedrag verschillende oorzaken hebben en vormen aannemen.
Op deze pagina vind je de verschillende soorten jaloezie volgens Freud, Ellis, White en Mullen, Parrot en Buunk. Op chronologische volgorde, zodat zichtbaar wordt hoe de inzichten door de jaren heen zijn veranderd. We hebben de definities bovendien voor je uitgelegd in begrijpelijk Nederlands. Lezen over verschillende soorten jaloezie, kan helpen om je eigen jaloerse gevoelens beter te begrijpen.
Freud (1922)
Sigmund Freud was de grondlegger van de psychoanalyse. Hij maakte in 1922 al onderscheid tussen drie verschillende soorten jaloezie.
- Concurrerende jaloezie (of ‘normale jaloezie’) is volgens Freud een vorm van rouw die plaatsvindt wanneer een relatie beëindigt. Daarbij verliest de jaloerse persoon zijn gevoel voor eigenwaarde. Hij of zij is er immers niet in geslaagd de geliefde bij zich te houden. Volgens Freud is deze vorm van jaloezie normaal, maar niet altijd terecht.
- Geprojecteerde jaloezie komt voort uit de eigen ontrouw of verdrongen verlangens naar vreemdgaan. Volgens Freud wordt de trouw in een relatie voortdurend op de proef gesteld door verleidingen die zich dagelijks voordoen. De onderdrukking van deze verleidingen leid tot onrust. De jaloerse partner zoekt aanwijzingen tot ontrouw, die worden gevonden. Bijvoorbeeld in een bepaalde blik die wordt gewisseld met een onbekende. Dit sociale geflirt is volgens Freud een geaccepteerde manier om de dwang naar ‘verovering’ tegen te gaan.
- De waanachtige jaloezie werd ook door Freud beschreven. Dat noemde hij een vorm van geprojecteerde jaloezie (zoals hiervoor beschreven), waarbij enkel homoseksuele gevoelens een rol speelden. Het is daarbij goed om te beseffen dat men in 1922 anders keek naar homoseksualiteit dan vandaag de dag.
Ellis (1977)
De Amerikaanse psycholoog Albert Ellis maakte het onderscheid tussen twee soorten jaloezie: rationele en irrationele jaloezie.
- Rationele jaloezie treedt op wanneer hier daadwerkelijk aanleiding voor is. Bijvoorbeeld nadat de partner is vreemdgegaan. Je zou dan namelijk kunnen zeggen dat de jaloezie in zo’n situatie terecht is. Vandaar de term ‘rationeel’.
- Van irrationele jaloezie is sprake wanneer er zeer extreem en fatalistisch wordt gedacht. Bijvoorbeeld: “Nu mijn partner is vreemdgegaan, heeft mijn leven geen zin meer!” Terwijl rationele jaloezie verdriet en teleurstelling opwekt, ontstaan er bij irrationele jaloezie woede en waanzin. Volgen Ellis kan deze vorm van jaloezie problematisch zijn.
White en Mullen (1989)
Gregory White en Paul Mullen deden individueel en samen onderzoek naar jaloezie en psychologie binnen relaties. Tijdens hun laatste onderzoek maakten zij het onderscheid tussen de volgende soorten jaloezie.
- Reactieve jaloezie vindt plaats bij werkelijke of vermeende ontrouw van de partner. Wanneer er daadwerkelijk sprake is van ontrouw en er normaal wordt gereageerd, is er sprake van normale reactieve jaloezie. Volgens White en Mullen is er dan geen sprake van een (persoonlijkheids)stoornissen.
- Dat is bij symptomatische jaloezie anders. Dat is namelijk onderdeel van een diepere psychiatrische stoornis, zeggen White en Mullen. De jaloezie is dan slechts een symptoom van de psychiatrische stoornis.
Parrot (1992)
De Amerikaanse psycholoog Gerrod Parrott maakt het onderscheid tussen twee soorten jaloezie.
- Achterdocht-jaloezie is volgens Parrot een vorm van jaloezie waarbij er geen aanleiding is dat de partner ontrouw is. De jaloerse persoon is dus ten onrechte achterdochtig.
- Fait accompli-jaloezie treedt op wanneer er wel degelijk aanleiding is voor de jaloezie. De partner is bijvoorbeeld daadwerkelijk vreemdgegaan, waardoor de jaloezie wordt veroorzaakt.
Buunk (1997)
De Nederlandse hoogleraar in de sociale psychologie Bram Buunk maakt meer recent het onderscheid tussen drie verschillende vormen van jaloezie.
- Reactieve jaloezie is een vorm van jaloezie die optreedt als reactie op een emotionele of seksuele toenadering van de partner bij een ander.
- Preventieve jaloezie is volgens Buunk het gedrag waarbij alles wordt gedaan om een eventuele toenadering tussen de partner en vreemde te voorkomen.
- Angstige jaloezie is het dwangmatig bezig zijn met de mogelijke ontrouw van de partner.
Verschillende soorten jaloezie afleren
Over het algemeen zijn wetenschappers het over eens dat een lichte vorm van jaloezie geen probleem is. Helaas hebben sommige mensen last van extremere vormen van jaloezie. Die kunnen een bestaande of nieuwe relatie in de weg zitten. En zorgen dikwijls voor angst en stress bij de jaloerse persoon.
Een extreme vorm van jaloezie afleren is lastig, maar vaak goed mogelijk. Belangrijk daarbij is dat de jaloerse persoon zich bewust is van zijn gedrag en bereid is dat te veranderen. Door middel van concrete oefeningen kan de jaloezie op de lange termijn worden bestreden.
